Στη χώρα των Τατάρων

Φέτος το καλοκαίρι ξενέρωσα ανεπανόρθωτα με όλη αυτή την επαναστατικότητα που ξεσπάθωσε μέχρι τις πρώτες άδειες. Την παρακολούθησα από απόσταση ασφαλείας, αλλά αναπόφευκτα με πήραν μερικά σκάγια. Δε βαριέσαι. Σκέφτομαι τώρα ότι το Αιγαίο, το Κυκλαδονήσι και το Ελληνικό Φως, αυτό το ακατανίκητο σύμπλεγμα νεοελληνικών κλισέ είναι απείρως δολοφονικότερο.

 

Συζητώντας με τον Μ. τις προάλλες καταλήξαμε ότι ο πιό σκληρός, ο πιό οδυνηρός θάνατος είναι ο θάνατος από κλισέ. Εν τω μεταξύ νιώθουμε κι οι δυό μας σαν υπόδικοι που κρεμάται επί των κεφαλών μας η εν λόγω ποινή ώστε εύλογα βρισκόμαστε (εδώ και χρόνια είναι η αλήθεια) στο στάδιο της αυτοσυντήρησης: αυτό που επειδή δεν μπορείς να αρχίσεις τα χαστούκια και τις προσβολές, αποσύρεσαι στο σπίτι σου, στη φωλιά σου και ιδιωτεύεις.

Τα έχω ξαναπεί αυτά, το ξέρω.

Δεν είμαι σίγουρη τί φταίει που σταμάτησα να γράφω εδώ και καιρό στο blog. Ίσως ότι διαβάζω πολλά άλλα blogs γεγονός που έχει διπλή συνέπεια: αφενός να διαβάζω κείμενα που μου αρέσουν πολύ (οπότε μπαίνω στη λογική "δεν μπορώ να τα γράψω καλύτερα") αφετέρου να διαβάζω κείμενα εντελώς ηλίθια (οπότε με πιάνει παραίτηση μπροστά στην ηλιθιότητα και αρνούμαι να επικοινωνήσω, ως προαναφέρθηκε).

Ίσως η πιό ρεαλιστική αιτία είναι το γεγονός ότι από το Μάρτιο ετοιμάζουμε με τον Θ. ένα μεγάλο, κολοσσιαίο για την ακρίβεια, project που καταναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του "ελεύθερου" χρόνου μας, το μυαλό μας, το σώμα μας, τέλος πάντων όλες τις διαθέσιμες πηγές ενέργειες. Ελπίζουμε, αν όλα πάνε καλά, η πρώτη φάση του project να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο, οπότε θα μπούμε στη δεύτερη φάση. Προσωρινός τίτλος: "the Perseus project".

Επειδή έχω πολύ καιρό να γράψω, δεν νιώθω καμιά απολύτως ανάγκη να έχει συνοχή αυτή η ανάρτηση, οπότε μπορώ εδώ να αναφέρω ότι σήμερα το πρωί διαβάζοντας ένα μυθιστόρημα θυμήθηκα την θεία μου τη Σοφία.

 

Η Σοφία ήταν "η Ρωσίδα" και είχε έρθει με το θείο μου από την Τασκένδη, νομίζω κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του '70. Έχω να την δω πάρα πολλά χρόνια, ασφαλώς πάνω από 20 και αναρωτήθηκα σήμερα τί να κάνει και πώς να είναι. Αφορμή μιά φράση του προαναφερθέντος μυθιστορήματος που ανέφερε τη "Χώρα των Τατάρων". Ας εξηγηθώ.

Όταν η περίφημη Σοφία ήρθε με τον θείο Τ. από τη Ρωσία (προφανώς με τον όρο εννοούσαμε την τότε ΕΣΣΔ) αναπόφευκτα συγκέντρωσε την προσοχή όλων μας. Ήταν μιά γυναίκα εντυπωσιακή τόσο για την εμφάνιση όσο και το χαρακτήρα της. Την θυμάμαι κοκκινομάλλα με σχιστά μάτια και ψηλά ζυγωματικά, ψηλή και πολύ αδύνατη, εν γένει μάλλον άχαρη. Είχε πολύ τσιριχτή φωνή και συνήθιζε να πλακώνεται με το θείο μου στα Ρωσικά. Απομονώνονταν σε ένα δωμάτιο του σπιτιού στο χωριό και γινόταν της κακομοίρας. Μετά τα ρώσικα βρισίδια ακούγονταν και υπόκωφοι θόρυβοι, ένδειξη ότι έπεφτε ξύλο. Η Σοφία πάντως δεν τις έτρωγε, αν καταλαβαίνετε τί εννοώ. Τέλος πάντων κανείς δεν τολμούσε να παρέμβει, ούτε βέβαια να υπαινιχθεί τίποτα στον ίδιο τον θείο Τ., αλλά ως γνήσια ελληνική οικογένεια σχολιάζαμε το εντυπωσιακό γεγονός ότι ο θείος τις έτρωγε.

Η Σοφία δεν ήταν εύκολος άνθρωπος για κανέναν. Καταλάβαινε ελληνικά και μιλούσε λίγο σπαστά, αρκετά χαριτωμένα, αλλά ήταν διαπιστωμένο ότι ακόμη κι αν έλεγε κάτι και συμφωνούσες, αμέσως εκείνη έλεγε το αντίθετο και βρισκόσουν να διαφωνείς μαζί της. Δεν είχες από που να την πιάσεις.

Η μαμά μου προσπαθώντας να εξηγήσει το φαινόμενο αναζητούσε, ως άλλος Ηρόδοτος, σχετικές πληροφορίες για τις συνήθειες των Ρώσων από άλλους παλινοστούντες, και είχε έτσι οδηγηθεί σε μιά συγκλονιστική αποκάλυψη σχετικά με την καταγωγή της. Διότι η Σοφία, όπως την είχαν πληροφορήσει, δεν ήταν γνήσια Ρωσίδα, σαν αυτές τις δίμετρες ξανθές κουκλάρες που βλέπαμε τότε τα καλοκαίρια στο Βεάκειο να γλυστράνε στροβιλίζοντας στη σκηνή με τις παραδοσιακές στολές τους - βέβαια τα σχιστά της μάτια έπρεπε να μας είχαν ψιλιάσει κι εμάς, πριν τους πληροφοριοδότες. Τέλος πάντων.

Η Σοφία προερχόταν σύμφωνα με τις αφηγήσεις από κάποια φυλή πέρα από τον Καύκασο, ήταν "Τατάρα". Από τη στιγμή που διευκρινίστηκε το φυλετικό ζήτημα, η μαμά μου τελείωνε πάντα τις σχετικές συζητήσεις με την επωδό "καλέ μην το συζητάτε, αυτή δεν πιάνεται φίλος, είναι Τατάρα" με αφάνταστη έμφαση σε όλα τα γράμματα της λέξης, κυρίως στο τονιζόμενο "ά". Η μαμά σταματούσε εκεί, κουνούσε το κεφάλι κι αρνιόταν να δώσει άλλες εξηγήσεις. Υπαινισσόταν με νόημα όλες τις ταινίες που είχαμε δει ως τότε με Ούνους, Μογγόλους και άλλους άγριους λαούς που κοιμώνταν πάνω στα άλογά τους καλπάζοντας στις στέπες της Μογγολίας και στα άξενα τοπία, τα "πέρα από τον Καύκασο". Οι Τάταροι στο μυαλό μας φορούσαν δερμάτινες στολές, είχαν μακριές κοτσίδες, το μαχαίρι στο στόμα και έστηναν τις σκηνές τους όπου έβρισκαν. Άγριος νομαδικός λαός, δεν πίστευε σε θεό.

 

Όταν επιλύθηκε το φυλετικό, η στάση της οικογένειας απέναντι στη Σοφία απέκτησε μια παράδοξη ανοχή: οι ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα της αποδίδονταν πλέον σε στοιχεία εγγενή, που δεν μπορούσε, ακόμη κι αν ήθελε, να αποβάλει. Οι σφαλιάρες και τα μπινελίκια στον θείο μάς στενοχωρούσαν βέβαια, αλλά από την άλλη καταλαβαίναμε ότι για όλα έφταιγε η Τατάρικη φύση της, δεν γινόταν να μην τις τρώει ο θείος.

Θυμάμαι μόνο μιά φορά να έχω πάει στο σπίτι των θείων στην Αθήνα, σε ένα διαμέρισμα με μπαλκόνι. Δεν έχω άλλη ανάμνηση από αυτή την επίσκεψη, μόνο ένα τεράστιο σαμοβάρι πάνω σε έναν μπουφέ. Με τα χρόνια απομακρυνθήκαμε πλήρως από την οικογένειά τους. Ο θείος ήταν απελπιστικά μυστικοπαθής, άλλαζε το τηλέφωνο του σπιτιού τους και δεν μας το έδινε, τέτοια πράγματα. Τηλεφωνούσε ο ίδιος μετά από 5 χρόνια ας πούμε και σε ρώταγε τί κανεις και πώς είσαι, σαν να μην τρέχει τίποτα. Ήταν σαφές ότι δεν ήθελε επαφές.

 

Μετά από πολλά χρόνια μάθαμε ότι χώρισε με τη Σοφία κι εκείνη έμεινε μόνη στο διαμέρισμά τους. Φαντάζομαι ότι εκείνη ζει ακόμη - κάπως θα μαθαίναμε το αντίθετο. Εκείνος συνέχισε να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται κατά διαστήματα και μαθαίναμε ότι έκανε σχέσεις με άλλες γυναίκες, όλες αλλοδαπές, Ρωσίδες, Αγγλίδες κλπ. Έτσι έλεγαν τα κουτσομπολιά, επιβεβαιώνοντας πλήρως την θεωρία που έχω αναπτύξει με τα χρόνια και φροντίζω να αναφέρω ως επωδό σε όλες τις σχετικές οικογενειακές συζητήσεις κουνώντας το κεφάλι με νόημα: ότι δηλαδή ο θείος Τ. είναι "πράκτορας της KGB".

Γιατί βλέπεις κι εγώ δεν πάω πίσω σε φαντασία, είμαι κόρη της μαμάς μου.

 

***

Την ανάρτηση εικονογραφούν polaroid φωτογραφίες του Andrei Tarkovsky.